Fibromiyalji, Namı Diğer Beyin Sisi

Fibromiyalji ve beyindeki sisli romatizma mı? Bu soruyu ilk olarak çoğunuz kendinize soruyor olabilirsiniz: Fibromiyalji nedir? Fibromiyalji ağrıya neden olan kronik bir durumdur. Bu yaygın ağrı, sinir sisteminin ağrı sinyallerini işleme biçimindeki birtakım sorunlardan kaynaklanır. Fibromiyalji, kas ağrılarının dışında yorgunluk, depresyon ve zihin bulanıklığı gibi şikâyetlere de neden olur. Bu şikâyetler başka birçok hastalıkta da görüldüğü için insanın aklına hemen fibromiyalji gelmeyebilir.

Beyin Sisi

Bu yüzden fibromiyaljiyi hemen tanımlamak zordur. Bazen fibromiyalji teşhisi ortalama olarak beş yıl gecikebilir. Kırık bir kemiğiniz olduğunda, onu bir röntgende görebilirsiniz. Yüksek kalsiyumunuz varsa, bunu da bir kan testinde görebiliriz. Ancak, kesin olarak tanı koyan veya onu dışlayan bir fibromiyalji testi henüz yoktur. Fibromiyaljiyi teşhis etmek için rutin taramalar olmasa da, vücut yalan söylemez.

Frida Kahlo. Bu yüze dikkatle bakın. Çehrede yalan yok. Tüm hayatının ızdırabını yüzünden okuyabilirsiniz. Çile çekmiş bir yazar olarak Frida eserlerinde hep bu yaşanmışlıklarını anlatmıştır.

Bu konuda yalnız değiliz. Tarih boyunca milyonlar ve ünlü simalar da kronik acı çekmiştir. BİRÇOK ÜNLÜ O YALDIZLI DÜNYALARININ ARKASINA İNİŞ ÇIKIŞLI MUTSUZ HAYAT HİKAYESİNİ SAKLAMIŞTIR. Birkaç popüler örnek vermek gerekirse Frida Kahlo da muhtemelen fibromiyaljiden muzdaripti. Florence Nightingale’nin fibromiyalji belirtileri gösterdiğine inanılıyor. Günümüzde ise Lady Gaga ve Morgan Freeman gibi birçok ünlü isim fibromiyalji ile boğuşmaktadır. Hatta fibromiyaljiyi Lady Gaga’nın poker yüzünün arkasındaki acı olarak tanımlayanlar bile vardır. Lady Gaga, şiddetli kronik ağrılı fibromiyaljisi nedeniyle bir dizi şovunu iptal etmek zorunda kalmış, Dünya turunu ertelemiş ve neden diye soranlara fibromiyaljisi olduğunu açıklamıştı. Gaga: Five foot two, adlı Netflix belgeseli, kronik ağrı ile yaşayan birinin karşılaştığı zorluklara ilginç bir bakış sunuyor. Ünlü birini fiziksel ve duygusal zorluklarla yüzleşirken bize tanıtıyor.

Şiddetli, ölçüsüz, uğursuzca zihin kapısının vurulmasıyla uyandırılmak. Ya da hızla uykuya dalamamak. Sarsakça, uykulu ve sallanan uyandırılıp kendine gelemeyen bedenler. (Olga Tokarczuk)

Kronik ağrı ile sinir bozucu bir gün geçiriyorum, ama kendimi güçlü ve zeki bir kadın doktora sahip olduğum için çok kutsanmış hissediyorum. Lady Gaga.

Beyindeki sise genel bakış

En basit ifadeyle, fibromiyalji kaslarda ve derin dokularda hassasiyet ve ağrı ile karakterize kronik bir ağrı sendromudur. Bununla birlikte, ağrılara eşlik eden birçok ikincil semptom vardır ve bu durumdaki hastalar için en büyük zorluk, şiddetli yorgunluk, kırık uyku, psikolojik sıkıntı ve ‘fibro-sis’ olarak bilinen zihinsel uyuşukluk ile yaşamak olabilir.

NOT: Başka bir yazımızda bu zihin bulanıklığı ve mekanizmasını yeniden ele alacağız. Özellikle beyin sisinin, kas ağrılarının ve zihin bulanıklığının dalakla olan eksantrik ve gizemli ilişkisini takip eden makalemizde açmaya çalışacağız.

Beyindeki sis, kas romatizması ya da fibromiyalji; -fibro (fibröz doku), -myo (kas), -algos (ağrı) kelimelerinin birleşiminden oluşan kas iskelet sisteminin bir hastalığıdır. Kronik ağrı durumunun başlıca nedenlerinden biri olarak bilinen ve kesin bir tanısı henüz konulamadığından bugün hala gizemini koruyan bu hastalık; kas ve iskelet sisteminde kronik yaygın ağrı ile birlikte hassas noktalar, kronik yorgunluk, uyku bozuklukları ve de duygudurum bozukluklarla kendisini gösterir. Bu belirtiler kronik olan birçok hastalıkta da görülebileceğinden sıklıkla tanı koymakta gecikmeler yaşanır ve hastalar doktor doktor gezerek kimsenin onları anlamadığından yakınırlar. “Kimse beni anlamıyor,” diye de etraflarına dert yanarlar.

Fibromiyaljinin Nedenleri Nelerdir? Sisin Nedenleri?

Fibromiyaljinin kesin etyopatogenezi hala belirsizdir ve geçen yıllar boyunca bir takım nedenler ve çeşitli mekanizmalar ortaya sürülse de fibromiyalji hala gizemini korumaktadır. Ancak bu modern tıbbın tezidir. Fakat bize göre vücudun reaksiyonel tepkisi tüm açıklığıyla ortadadır… Not: Makalenin devam yazısında fibromiyaljideki otoimmünitenin gelişiminde predispozan rol oynayan miyofasyol ağ iletim patofizyolojisini ele alacağız.

Fibromiyaljide beyin ve sinir sisteminin normal ağrı sinyallerine aşırı yanıt verdiği düşünülüyor. Bu durum vücutta yaygın ağrı ile sonuçlanır. Kronik yorgunluğun da bu ağrıya verilen sürekli tepki sonucu sinir sisteminde yıpranmaya bağlı olduğu iddia edilir.

Ağrı eşiği düşmüştür, tabiri ile neyi kast ederiz? Myelin kılıflarının aşırı gerginliği, nöral sinyalin erken oluşumunda anahtar rol oynar.

Bunun dışında fibromiyalji travma veya enfeksiyon sonrası ortaya çıkabileceği gibi aile öyküsünün varlığı nedeniyle genetik yatkınlığın olabileceği bilinmektedir.

Kadınlarda ve orta yaşta daha sık görülmekle birlikte her iki cinste ve her yaşta görülebilmektedir.

Psikososyal faktörler:

Psikolojikfaktörler bu hastalıkta rol oynayabilir. Çünkü fibromiyalji hastalarının çoğunda duygudurum ve kaygı bozuklukları görülür. Özellikle, fibromiyalji hastalarında genel popülasyona göre genel anksiyete bozukluğu, panik atak, fobiler, obsesif kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, majör depresif bozukluk ve bipolar bozukluk açısından daha yüksek bir prevalans gözlenmiştir. Ayrıca ilginçtir aile içi şiddetin yaşandığı ortamlarda fibromiyalji vakalarında artışlar gözlenir. Hastalar genellikle akrabalar, arkadaşlar, sağlık çalışanları ve genel olarak toplum tarafından yalıtılmış, yanlış anlaşılmış veya kendilerini reddedilmiş hissederler.
Travmalar ve enfeksiyonlar:

Travmalar ve enfeksiyonlar gibi bağışıklık sistemi tetikleyicilerinin fibromiyalji patogenezinde önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Fibromiyalji bazı durumlarda papillomavirüs aşıları, silikon meme implantları veya mineral yağ enjeksiyonları ile geçici olarak ilişkili olabilir. Bazı hastalarda araba kazası, fiziksel travma ve hatta psikolojik travma gibi bazı kışkırtıcı olaylar görülür. Bu olaylar bazı fibromiyalji semptomlarının başlangıcı ile ilişkili olabilir, ancak evrensel değildir, bir genellemeye gidemeyiz.
Mikrobiota:

Araştırılan diğer bir husus, bağırsak mikrobiomudur yani enterik sinir sistemi yoluyla beyne bağlanan bağırsak-beyin eksenidir. Fibromiyalji hastalarının daha az çeşitli bağırsak bakterilerine ve glutamat ve serin serum metabolom seviyelerinde değişime sahip oldukları, bunun da nörotransmitter metabolizmasında değişikliklere yol açtığı tahmin edilmektedir. Talamik mast hücrelerinin histamin, interlökin (IL) -1 IL-1, IL-6, tümör nekroz faktörü (TNF) ve kalsitonin geniyle ilişkili peptit gibi nöro duyarlılaştırıcı molekülleri serbest bırakarak inflamasyona ve ağrıya katkıda bulunabileceği varsayılmaktadır.
Genetik:

Fibromiyaljili kadınların alt ekstremitelerinin kas gücü, serotonin reseptör geni HTR2A’nın genetik polimorfizmleri ile ilişkili bulunmuştur: GG genotipi veya G alleli, kontrollerle karşılaştırıldığında daha büyük bir hastalık geliştirme riski ve alt ekstremite kas gücünün azalması ile ilişkilidir.
Oksidatif Stres:

Fibromiyaljinin etiyolojisinde önemli bir rol oynayabilir. Tiyol/disülfid homeostazındaki bir değişikliğin (tiyol düzeylerinde bir azalma ve disülfür düzeylerinde bir artış) fibromiyalji skorları ile anlamlı derecede korele olduğu bulunmuştur.
Karaciğer:

Karaciğer kortizolünün fibromiyalji hastalarında hepatik klerensinin nispeten daha düşük olduğunu bulmuştur.
Stres:

Stres nasıl ateşe ve ağrıya neden olabilir? Psikolojik stres, vücut ısısında bir artış da dâhil olmak üzere birçok fizyolojik yanıtı tetikleyebilir. Geniş bir kitlenin önünde konuşmak için sahne almak üzeresiniz. Beklerken, kalbiniz vurmaya başlar, nefesiniz hızlanır, kan basıncınızı yükselir ve avuç içleriniz terler. Bu fizyolojik tepkiler nasıl oldu? Korku, sosyal yenilgi ve çaresizlik… Onlarca etken… İnsanda, psikolojik stres genellikle karmaşık durumların anlaşılmasını içerir ve bu nedenle muhtemelen beyin korteksinin, bilişe dâhil olan bölgelerinden talimatlar gerektirir.

SONUÇ OLARAK: Ne yazık ki, fibromiyaljinin şu an kesin bilinen bir nedeni yoktur. Genetik olabilir. Çevresel olabilir. Her ikisinin bir kombinasyonu da olabilir.

Fibromiyalji Belirtileri Nelerdir?

Fibromiyalji hastalarının başlıca şikâyeti ağrıdır. Bu ağrı yaygın şekildedir ve belirli hassas noktalarda görülme eğilimindedir. Vücudun sağında ve solunda, belin aşağısında ve yukarısında ortaya çıkan bu ağrıları hastalar yanıcı, sızlayıcı, kemirici gibi sözcüklerle ifade etmektedirler.

Ağrı dışında yorgunluk, baş ağrısı, vücudun herhangi bir yerinde uyuşma ve karıncalanma (parestezi), uyku bozuklukları, ağrılı adet görme, eş zamanlı huzursuz bacak sendromu gibi geniş spektrumda klinik belirtilere sahiptir.

Fibromiyalji hastalarının hayat kalitelerini düşüren önemli bir sorun da bilişsel bozukluklar olarak sıralayabileceğimiz unutkanlık, odaklanamama, uykulu olma, uykusunu alamama halidir. Tüm bunları hasta sanki beyaz bir bulutun içinden geçiyormuş gibi tarif ettiğinden bu durum ‘beyin sisi’ veya ‘fibro sis’ olarak da adlandırılır. Ağrının yanı sıra bir de yaşanan bu durum hastanın yaptığı hiçbir şeyden zevk alamamasına, başladığı işleri bitirememesine, sosyal yaşantısından izole olmasına ve nihayetinde depresyona kadar giden bir durumla karşı karşıya kalmasına neden olabilir. Depresif ruh hali, bazı semptomları iyice tetikler ve bir kısır döngü gelişir. Bu yüzden tedavide antidepresan kullanımının yaygın olması şaşırtıcı değildir.

Otoimmün hastalıklar ve fibromiyalji birlikteliği

Fibromiyalji erken dönemde görülen benzer semptomlar nedeniyle iltihaplı romatizma ile sıklıkla karıştırılabilir. Her ne kadar kronik ağrı, sabah sertliği, uyku problemleri, yorgunluk, depresyon gibi semptom benzerlikleri olsa da ilerleyiş şekli romatizmadan tamamen farklı olduğundan ve inflamatuar artritler kalıcı eklem hasarına neden olduğundan tam bir öykü ve fizik muayene ile ayrımları yapılmalıdır. İnflamatuar artritlerde ağrının en önemli nedeni iltihaptır ve ağrılar ataklar halinde görülmektedir. Eklemlerde şişlik, kızarıklık ve sertlik ağrıya eşlik eder. Fibromiyaljide ise iltihap yoktur, ağrı yaygındır ve belirli hassas noktalarda görülme eğilimindedir. Tetikleyici unsurlarla ağrı artar.

Otoimmün hastalıklar ve fibromiyalji birlikteliği nadir görülen bir durum değildir. Hatta bu birliktelik fibromiyaljinin otoimmün bir bozukluk olabileceğini düşündürse de otoantikor üretimini ve dokulara zarar verdiğini gösteren yeterli kanıtlar olmadığından bu görüş sadece bir teori olarak kalmıştır.

Bir sindirim sistemi bozukluğu olan tekrarlayan karın ağrısı, kabızlık ve ishal atakları ile karakterize edilen inflamatuar barsak sendromu (İBS) olan kişilerin yüzde altmışında fibromiyalji görülürken, fibromiyaljili hastaların da yüzde yetmişinde İBS görülmektedir. Güvenilir Kaynak med.unc.edu Her iki hastalık kadınlarda daha sık görülür ve stres ile ilişkilidir, biyokimyasal veya yapısal bir anormallikle açıklanamıyor. Benzer tedavilere sahiplerdir ve davranışçı terapilerden fayda görürler.

Fibromiyalji’nin Neden Olduğu Şikayetler

Fibromiyalji ayrıca aşağıdakiler gibi bir dizi başka şikâyetlere de neden olur:

Yorgunluk
Enerji eksikliği
Uyku problemi
Depresyon veya kaygı
Hafıza sorunları ve konsantre olma sorunu
Baş ağrıları
Kas seğirmeleri veya krampları
Ellerde ve ayaklarda uyuşma veya karıncalanma
Kaşıntı, yanma ve diğer cilt problemleri gibi şikayetler de fibromiyalji kaynaklı olabilir.

Hastaların %40-70 ‘inde bağırsak şikâyetleri fibromiyaljiye eşlik edebilir

İshal-kabızlık
Göbek çevresinde ağrı
Şişkinlik
Gaz
Mide bulantısı gibi şikâyetler hastalarda sıklıkla görülebilir.

Bu hastaların önemli bir kısmında, genellikle şiddetli olan sürekli bir gerginlik hali ve migren tarzı baş ağrıları görülür. Ağrı boyun veya omuz bölgelerinden başlayıp baş bölgesine doğru yayılır bazen tek taraflı bazen de çift taraflı olur.

Olağandışı şikâyetler

Fibromiyaljiye eşlik edebilecek beklenmedik şikâyetler;

Aşırı terleme
Kolay morarma
Ödem
Gürültüye, ışığa veya sıcaklığa duyarlılık
Çene ağrısı
Göğüs ağrısı
Mesane ağrısı
Acil idrara çıkma ihtiyacı
Burun tıkanıklığı, hırıltılı solunum
İshal veya kusma gibi gıda alerjisi şeklinde belirtiler de olabilir.

Fibromiyalji ağrısının diğer ağrı türlerinden farkı

Fibromiyalji ağrısı kaslarda ve eklem gibi diğer yumuşak dokularda görülür. Vücudun her yerini etkileyebilecek tarzda ağrılar oluşabilir. Birçok hastalıkla karıştırabilir. Ağrının oluşum şekli, hastanın o anki durumu ile ilgili olarak beynin işleyiş şekline göre hastada farklı tarzlarda görülebilir.

Fibromiyalji ağrısının sıklıkla görüldüğü yerler

Boyun
Orta ve alt sırt
Omuzlar
Bacaklar
Kalçalar

Her hastanın fibromiyalji ağrısı ile ilgili deneyimleri farklıdır. Bazı insanlar bunu vücutlarının her yerinde hissederken bazıları da sadece sırt bölgesi bacaklar veya farklı bölgedeler hissedilebilir.

Ağrının tarzı kişiden kişiye değişebilir.

Zonklama
Yanma
Çekme
Saplanma
Sertlik

Ağrının yoğunluğu günün saatine ve aktivitenize bağlı olarak değişebilir. Bazı insanlarda ağrılar, sabahları veya egzersiz yaptıktan sonra daha kötüdür. Stres, uyku eksikliği ve hava durumu, fibromiyalji ağrısının tipini ve yoğunluğunu da etkileyebilir.

Fibromiyalji Tanısı Nasıl Konur?

Fibromiyaljinin bilinen kesin bir tanısı yoktur. 3 aydan uzun süren yaygın ağrı durumunda, ağrının niteliği, hangi durumlarda artıp azaldığı, eşlik eden diğer semptomlar, muayenede hassas noktaların varlığı fibromiyalji tanısını akla getirir. Yine de tanı fibromiyalji ile karıştırılabilecek diğer durumların dışlanmasıyla konulmaktadır.

Fibromiyalji Tedavisi

Günümüzde fibromiyalji tedavisi, ağrı ve şikâyetleri azaltmak ve hayat kalitesini artırmaya yöneliktir. Farmakolojik olarak ağrı kesiciler, antidepresanlar, antiepileptikler kullanılmaktadır. Yine ağrının tedavisinde fizik tedavi ve egzersiz, akupunktur, masaj terapisi gibi ilaç dışı yöntemlerin etkisi değerlidir.

Fibromiyalji ile yaşamayı kolaylaştıran hayat tarzı değişikliklerinin uzun vadede hastanın konforunu artırmada daha etkili olduğu söylenebilir. Yaşanan odaklanamama ve unutkanlık sorunlarıyla baş etmek için bir not defteri tutulabilir ve bu şekilde tetikleyici unsurlar da daha iyi gözlemlenerek bunlar üzerinde detaylı incelemeler yapılabilir. Diyet rejimleri ile beynin kimyasını ve ağrıyı algılamasını değiştiren rafine şeker, kafein, alkol, işlenmiş gıdalar, kırmızı et gibi gıdalardan uzak durularak ağrı kontrolü sağlanabilir.

Hayat Kalitesi Artırılabilir

Düzenli egzersiz ve fizik tedavi ile hem ağrı kontrolü sağlanır hem de stres seviyesi düşürülerek yine hayat kalitesi artırılabilir.

Arkadaş destek grupları, hasta blogları fibromiyalji hastaları için önemlidir, çünkü bu hastalar teşhis için çok gezmiş bu süreçte semptomları göz ardı edilmiş, bazen de hayali bir hastalığa sahip muamelesi görmüşlerdir. Kendisiyle aynı şikâyetleri yaşayan insanların varlığını hissetmek ve çeşitli platformlarda hastalıkları hakkında paylaşımda bulunmak içlerini rahatlatır. Yoga ve meditasyon da hem terapi olarak hem de sakinleşmeyle birlikte uyku bozukluklarının giderilmesinde son derece faydalıdır.

Psikoterapi ve bilişsel davranışçı terapi gibi yöntemler sayesinde kişinin düşünce yapısından kaynaklanan ve bedeninde yakınma-ağrı olarak duyumsadığı yanlış algılar tespit edilir, böylece onları tedavi etmekle dolaylı olarak fibromiyalji de tedavi edilmiş olur.

TEDAVİ (ÖZET)

Farmakolojik tedavi

Memantin türü beyinde nörotransmitterler üzerine etkili ilaçlar
Naltrexone, duloxetine, pregabalin

Özetle, doktorlar, durumu yönetmenize yardımcı olmak için ilaç reçete edebilir. Tam bir tedavi olmamasına rağmen, bazı ilaçlar ağrıyı azaltmanıza ve uykunuzu artırmanıza yardımcı olabilirler. Ancak, ilaçlar tedavi bulmacasının sadece % 20 ila 30’unu oluştururlar. Gerisi önemli yaşam tarzı değişikliklerini içeriyor.

Tamamlayıcı tedaviler

En sık kullanılan GETAT tedavileri ruhsal iyileşme, masaj terapisi, kayropraktik tedaviler, aromaterapi, belirli bir tıbbi sorun için egzersiz, melatonin, magnezyum, yeşil çay ve balık yağıdır. Sizi meşgul edecek bir hobiniz çok önemli olabilir. Hem sizi stresten uzak tutar hem de canlı ve enerjik kılar.

Bilişsel-davranışçı terapi, farkındalık-psikoterapi ve fizik tedaviler

Doğru beslenme, zihin ve ruh sağlığı ile egzersiz üçlüsü fibromiyalji tedavisinde önemli yer tutmaktadır. Tabi bunlara bir de iyi bir uykuyu eklememiz gerekecek. Orta derecede aerobik egzersiz, bilişsel-davranışçı terapi, öz-yönetim programları, dikkat eğitimi ve kabul ve bağlılık terapisinin olumlu etkileri için bazı kanıtlar mevcuttur. Ayrıca, eğitim programları özgüven, özsaygı ve özyeterliliğinin arttırılmasına yardımcı olabilir.