İltihaplı Romatizma ve Bütünleyici Tıp
Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları, kısaca GETAT, son yılların trend konuları arasında yer alır (Şekil 1).
Şekil 1
Özellikle iltihaplı romatizma, ankilozan spondilit gibi kronik kas ve eklem hastalıklarında bitkisel kürler, egzersiz ve aralıklı oruç çok revaçtadır. Tüm dünyada tamamlayıcı ve bütünleyici tıbba gösterilen ilgi her geçen gün artmaktadır.
“Tıbbın alternatifi mi olurmuş,” tarzı ateşli tartışmalar hala güncelliğini korusa da pek çok ülkede, bütünleyici sağlık hizmetleri mevcut sağlık sistemi içine entegre edilmiştir (Tablo1).
Tablo 1
Dünyada Complementary and Alternative Medicine (İng:CAM; Tr:GETAT—Tablo 2) denilen Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp uygulamalarının tarihi insanlık tarihi kadar eskidir. Uzun bir geçmişi olan geleneksel tıp, aslında insanın bu dünyada en değerli hazinesi olan sağlığının korunmasında, iyileştirilmesinde ve hastalıklarının tanı, teşhis ve tedavisinde kullanılan bilgi, beceri ve uygulamaların tamamıdır. Bu uygulamalar kültürden kültüre, toplumdan topluma, inançtan inanca farklılıklar gösterse de amaç aynıdır; fiziksel ve zihinsel hastalıklarımızdan bir an önce kurtulmak.
Tablo 2
Unutmamak gerekir ki, şu anki alternatif tıp olarak adlandırdığımız birçok yöntem kendi dönemlerinin en revaçta modern tıbbıydı. Günümüzde holistik tıp anlayışı, artık, uzun savaşımlar sonucunda modern tıbbın içinde kendine yer bulmuştur.
Neden GETAT?
“Alternatif tıp” terimi, bir şekilde geleneksel veya “ana akım” ilaç tedavilerine aykırı bir tedavi şeklinde algılanabildiği için kimi zaman yanlış anlaşılmalara neden olabilmektedir. Bu yanılgıdan kaçınmak için, “tamamlayıcı tıp” terimi, modern tıbbın aktif bir destekçisi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Fakat burada önemli bir nokta, destek tedavileri sırasında önce zarar verme ilkesinin bütün sağlık çalışanlarının birinci önceliği olması gerektiğidir. Ayrıca kanıta dayalı tıp uygulamaları ile birlikte bilinçli yapıldığında kalıcı tedavilere ulaşılabilir. Epigenetik, nutrigenomik, iltihap ARGE’si, antiinflamatuar diyetler, mikrobiota, ekspozom ve omikler… (Şekil 2).
Şekil 2
Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) CAM ifadesi çok popüler olmakla birlikte, Almanya’da doğal tedavi yöntemleri (natural therapy) veya bütünsel tıp (holistic medicine) terimleri en yaygın olanlarıdır. Son zamanlarda daha da kapsayıcı olsun diye ABD’de Bütünleyici ve Tamamlayıcı Sağlık Yaklaşımları (Integrative and Complementary Health Approaches (ICHA) terimi kullanılmaya başlanmış ve 1998 yılında da Ulusal Tamamlayıcı ve İntegratif Sağlık Birimi (NCCAM) kurulmuştur.
Ülkemiz de dünyadaki bu gelişmelerden payını almış, önde giden ülkelerden geri kalmayarak bu konularda gerekli adımları atmıştır. Kanıta dayalı geleneksel ve tamamlayıcı tıp ile ilgili yürütülen çalışmalar sonucunda 2014’te 29158 sayılı ‘Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları” (GETAT) Yönetmeliği ile var olan hukuki boşluk ortadan kaldırılmıştır.
Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulama Yöntemlerini Belirlemek
GETAT/CAM uygulamalarının modern tıp ile beraber ehil ellerde doğru şekilde icra edilmesini hedefleyen bu yönetmeliğin amacı insan sağlığına yönelik geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulama yöntemlerini belirlemek, bu yöntemleri uygulayacak kişilerin eğitimi ve yetkilendirilmeleri ile bu yöntemlerin uygulanacağı sağlık kuruluşlarının çalışma usul ve esaslarını düzenlemek, olarak belirtilmiştir. Ülkemizde Sağlık Bakanlığına bağlı Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Daire Başkanlığı tarafından yürütülen GETAT faaliyetleri Avrupa’da Avrupa Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Federasyonu (EFCAM) çatısı altında toplanmıştır.
Bitki Tabanlı Tedavi ve Kürler
Modern tıbbın, ilaç endüstrisinin ve “Doğu” tıbbının olmazsa olmazlarından olan bitki tabanlı tedaviler ve kürler tarih boyunca halkın ilgi odağı haline gelmekle kalmamış, bu uygulamalar Batı ülkelerinde kademeli olarak yasallaşmıştır.
Dahası 2015 Nobel Kimya Ödülü bütün dünyada gözlerin bir kez daha GETAT uygulamalarına çevrilmesine yol açmıştır. Çin tıbbını kendi bilimsel araştırmalarına temel alan Dr. Tu Youyou’nun, sıtma tedavisinde kullanılan bitkisel kaynaklı artemisinin ilacını keşfettiği Nobellik çalışmasından sonra GETAT sektörü bütün dünyada canlanmıştır. Politika bilimi perspektifinden bakıldığında ise gösterilen bu yoğun ilgi 21. yüzyılda GETAT’ın daha da gelişmesi için büyük bir stratejik başlangıç olmuştur.
ABD genelinde rastgele seçilmiş 1035 kişiye uygulanan bir anket çalışmasında alternatif sağlık hizmeti kullanımının olası belirleyicileri araştırılmıştır. Bütüncül GETAT hizmetlerinin kullanımını, kişinin sağlık durumunu ve konvansiyonel ilaca yönelik tutumları inceleyen bu anket sonucunda ortaya 4 eğilim çıkmıştır:
GETAT Anket Sonuçları
- GETAT eğiliminin en önemli nedeni, hastanın hâlihazırda almakta olduğu biyomedikal tedaviden umduğunu bulamaması ve hissettiği memnuniyetsizliktir. Tatmin olmayan hastaların büyük çoğunluğu, olası bütün ilaç tedavileri aldıktan sonra, tedavinin sınırlı bir başarı elde ettiği durumlarda ya da tedaviden beklenen etkiyi göremediğinde GETAT uygulayıcılarına danıştıklarını belirtmişlerdir.
- Çalışmaya katılanlar, birçok konvansiyonel ilacın yan etkileri ve toksisitesi gibi konular hakkında giderek daha fazla endişeye kapıldıklarını ifade etmişlerdir. Ağrı kesici ilaçların yetersizliği ve gastrointestinal kanama gibi yan etkileri hastalarda modern tıp kullanımını sınırlandırabilmektedir. Ayrıca ölümler ve hastaneye yatışın başlıca nedenlerin olan hastane enfeksiyonları ve antibiyotiklere karşı artan direnç yüzünden hastalar hastane ortamından uzaklaşarak daha az toksik olduğunu düşündüğü alternatifler arayışlara girmektedir. Bitkisel tedavilerin daha zararsız olduğu kanaatiyle de iyi hekimlik uygulamalarının yapıldığı sertifikalı-güvenilir bir GETAT kliniğine başvurmaktadırlar.
- Hastalar kendilerine özel zaman ayrılıp dinlenilmesini ve doktoruyla hastalığı ve tedavisi hakkında daha samimi bir diyalog kurmak istiyorlar. Bazı hastaların gözünde ilaç tedavisi hala kişisel olmayan ve teknolojiye bağımlı mekanik bir yöntem olarak görülüyor. Hastalar; doktoruyla lezyonlar, hastalık isimleri ve laboratuvar değerleriyle değil, kendilerini zor ve karmaşık yaşamları olan dertli insanlar olarak gören bir hekim olarak “dertleşmek” istiyor ve otoriter değil kendileriyle empati kuracak sırdaşlar arıyorlar.
- Her şeye rağmen bazı eleştiriler olsa da GETAT tedavileri hastalara bir şekilde cazip gelmeye devam ediyor. Çünkü aradıkları şifaya kavuşabiliyorlar. İnancının, beklentisinin ve algılarının çoğu kez doktorlar tarafından ihmal edildiğini düşünen bu hastalar hastalığın doğası ve manası ile ilgili inanç ve ritüeller içeren uygulamalara kolaylıkla yönelebiliyor. Öyle ki bazı hastalar doktorların sadece reçeteli ilaçlar vermesi durumunda kendileriyle uygun şekilde ilgilenmediklerini ifade etmişlerdir. Hatta öyle ki bazı hastalar, fiziksel aktivite, oruç, meditasyon, aromaterapi ve diyet gibi farmakolojik olmayan alternatif tedavilere değinmeyen doktor tavsiyelerini de rahatlıkla kulak ardı edebilmektedirler.
Tercihler Yargılanmıyor
Diğer başka bir çalışmada yukarıdakilerle uyumlu sonuçlar elde edilmiştir (Tablo 3). Son olarak, bu ve benzeri anket çalışmaları şunu da göstermiştir; internetin hayatımıza girmesiyle GETAT bilgi kaynaklarına daha hızlı erişim sağlanmış ve kulaktan kulağa yayılan GETAT uygulamaları hızla yaygınlaşmıştır. Çünkü hasta olsun ya da olmasın insanların ihtiyaç hissettikleri bir anda yeni tedavi arayışları içine girmesini kimse yadırgamıyor artık.
Tablo 3
Kısa Kısa GETAT
GETAT tedavileri romatizmada genellikle şunları hedefler:
- Ağrı
- Sertlik
- Şişme
- İnflamasyon
- Sedasyon
- Oksidatif hasar
- Takviyeler “tamamen doğal” olarak kabul edilir. Ancak bu, geleneksel ilaçlara müdahale edilemeyeceği anlamına gelmez. Aslında, “tamamen doğal” ın yasal bir tanımı yoktur. Fitoterapi doktorunuzla konuşarak size özel diyeti oluşturun.
- Çoğumuz diyet ve egzersizi “alternatif tıp” olarak düşünmüyoruz. Ancak bu kategoriye girerler.
- Otlar ve gıda takviyeleri kronik hastalığı olanlar için popüler GETAT terapileridir. Ancak takviyeler almadan önce daima doktorunuzla konuşun. Bazı takviyeler aldığınız ilaçlarla etkileşime girebilir. Takviyeler etiketin söylediklerini içermeyebilir ve bilinmeyen yan etkileri olabilir. Dikkatli olmakta fayda vardır.
- Birçok insan şikâyetlerini ve ağrılarını hafifletmek ve yaşam kalitelerini iyileştirmek için GETAT tedavilerini kullanır. Bazı GETAT tedavileri etkili olmasına rağmen, hepsi güvenli değildir. Bunların tamamlayıcı ilaçlar olduğunu ve doktor onaylı tedavi planınızın yerine kullanılmaması gerektiğini unutmayın.
Litaratür:
Romatoid Artritte Tamamlayıcı ve Bütünleyici Tıp Uygulamalarının Dünü, Bugünü ve Yarını. J Tradit Complem Med. 2020.
