Yeşil çay (Camellia sinensis var. Sinensis ve Camellia sinensis var. assamica) özellikle iltihap kurutucu özelliğinden dolayı romatizma araştırmacıların ilgi odaklarından birisidir. Bu çay hakkında yapılmış deneysel ve klinik çalışmalar çok fazladır. Örneğin, romatizmalı fareler yeşil çay ile beslenildiğinde çayın yapısında bulunan polifenoller yüzünden artritin başlaması ve ilerlemesinin önlendiği gösterilmiştir. Yine sıçan artrit modelinde, yeşil çayda bolca bulunan kateşinlerin, iltihap başlatıcı molekül interlökin-6 sentezini inhibisyona uğrattığı ve trans-sinyalleşmeyle ilişkili olarak romatizma oluşumunu engelleyebileceği gösterilmiştir.
İkisi de Aynı Bitki Olmasına Rağmen Neden Siyah Değil de Yeşil Çay?
Dünyada siyah çay ve oolong çayı gibi çok farklı çay türleri olmasına rağmen, yeşil çayın sağlığa yararları çok kapsamlı şekilde incelenmiştir. Diğer içeceklere kıyasla, yeşil çay kateşinler bakımından oldukça zengindir. Yeşil çayın en güçlü ve en temel biyoaktif moleküllerinden biri epigallokateşin-3-gallattır (EGCG). 100 mL sıcak suda 5 dakika demlenmiş 1 gr kuru çay yaprağında ortalama 67 mg kateşin bulunur. Bunun 30 mg’ı epigallokateşin-3-gallattır. Siyah çay ise ortalama 15 mg kateşin içerir. EGCG; prostaglandin E2, nitrik oksit ve NFkB üretimini yavaşlatması gibi çoklu inflamatuar yolaklar üzerinde etkili olduğu uzun yıllardan beri bilinen güçlü bir antioksidan flavonoiddir.
Son otuz yılda kateşinlerin antikanser, antiobezite, antidiyabet, antioksidant, antiapoptotik, antiinflamatuar ve nöroprotektif etkileri ortaya konmuştur. Bununla birlikte, sistemik dolaşımdaki epigallokateşin konsantrasyonu çok düşüktür ve birkaç saat içinde serumda kaybolmaktadır. Flavonoidlerin dolayısıyla epikateşin metabolizmasında bağırsak mikrobiotası önemli bir yer tutar. Bu nedenle besinlerin ve içeceklerin ince bağırsakta parçalanması sonucu ortaya çıkan metabolitlerin ve bağırsak mikrobiotasının etkileşimi, flavonoid sahasının en güncel konuları arasındadır.
Yeşil Çay, Romatizmal Belirtileri Azaltabilir
Yeşil çay ile siyah çay karşılaştırıldığı bir sıçan çalışmasında yeşil çayın romatizmal belirtileri azaltabileceği bulunmuştur. Bu deneysel çalışmada, yeşil çay ile tedavi edilen sıçanlarda, hem siyah çay ile tedavi edilen hem de tedavi edilmeyen kontrollere kıyasla klinik artrit skorları azalmıştır. Yeşil çay verilen sıçanların serumları analiz edildiğinde; TNF-α ve IL-1β gibi proinflamatuar sitokin seviyelerinin, çay içmeyen ya da siyah çay içirilen sıçanlara kıyasla anlamlı ölçüde azaldığı tespit edilmiştir.
EGCG’nin tedaviye ne şekilde etki ettiğinin incelendiği diğer bir çalışmada; kateşinlerin Nrf2 ve HO1 aktivitelerini arttırdığı ve ardından indolamin-2,3-dioksijenaz (IDO) üretimini düzenlediği gösterilmiştir. İnflamasyonu baskılayan T regülatör hücre (Treg) farklılaşmasını indükleyen IDO, patojenik T hücresi alt gruplarının farklılaşmasını baskılayabilir ki bu moleküler mekanizma da artrit tedavisinde arzu edilen bir tabloyu karşımıza çıkarır. Nrf2’yi aktive ederek, buna karşılık sitokinleri ve matriks proteinlerini baskılayarak nötrofil infiltrasyon hızını ve inflamazom oluşumunu yavaşlatması EGCG’nin dolayısıyla yeşil çayın etki mekanizmasının bir yönünü özetlemektedir.
Kısacası, doğal ürünlerde bulunan fitokimyasallar, proinflamatuar sitokinlerin inhibisyonuna, IL-4, IL-10 gibi antiinflamasyon mediyatörlerinin indüklenmesine ve Th17/Treg dengesinin düzenlenmesine direkt ya da dolaylı yollardan etki ederek artrit inflamasyonunu kontrol edebilir ve bu sayede osteo-immün dengenin raydan çıkmasına izin vermezler.
Bilimsel Veriler Hala Tartışmalı
2015–2016 yıllarını kapsayan 500 romatoid artrit hastasında yapılan bir olgu kontrol çalışması yapılmıştır. Bu çalışmaya göre yeşil çay tüketiminin iltihaplı romatizmada önleyici bir faktör olduğu belirtilmiştir. Uzun süreli tüketilmesinin iltihaplı romatizma riskini %35 oranında azaltabileceği rapor edilmiştir. Amerika’da günlük çay ve kahve tüketiminin artrit ile ilişkisine yönelik bir anket çalışmasında da şu sonuca varılmıştır. Yaşları 50 ila 79 arasında değişen menopoz-sonrası 76.853 kadın incelenmiştir. 1993-1998 arasında yapılan bu çok merkezli prospektif çalışmada kahve tüketimi ile iltihaplı romatizma arasında ciddi bir ilişki bulunamamıştır. Fakat, bilimsel veriler hala tartışmalıdır; çayın kimyasal içeriği, demlenme şekli ve bitkinin böcek ilaçlarına maruziyeti araştırmacıların sağlıklı karar vermede işlerini daha da zorlaştırmaktadır.
DMARD ilişkili enfeksiyon riskini de azaltan yeşil çay tüketiminin; iltihaplı romatizma hastalık skorlarındaki etkilerinin yanı sıra romatizmal hastalıklarda daha iyi bir ağrı yönetimini hedefleyen çok sayıda deneysel ve klinik çalışma yapılmıştır. Sonuç olarak etkin doz ve uygun sürelerde kullanıldığında yeşil çay ve benzeri içeceklerin iltihaplı romatizma ile daha etkin bir mücadele için işe yarayacağı düşünülmektedir. Çünkü yüksek konsantrasyonlarda polifenoller prooksidatif aktivitelere sahipken, çok daha düşük seviyelerde antioksidan etkiler meydana getirir (hormetik etki***). İpek yolu üzerindeki kültürlerde gök çay, Çin’de yeşil çay, biz de siyah çay ve oolong çayı, potansiyel antioksidanlar olarak kabul edilir.
*** Hormetik Etki
Latince kışkırtmak ve uyandırmak anlamına gelir. Hormaein kelimesinden türetilmiş hormesis kavramı, hücrenin veya bir canlının yaşamını tehlikeye atan iç ve dış faktörlere karşı verdiği tepkinin iki fazlı olduğunu ifade eder. Hormesis’de canlı, stres faktörlerinin düşük dozlarında bundan yarar sağlar ve kazançlı çıkar, ancak, yüksek dozlarda canlı zarar görür.
“İltihap Kurutucu Çay Tarifi” konulu yazımız ilginizi çekebilir. Yeşi çay ile ilgili daha fazla bilgi için çeşitli kaynaklardan yararlanabilirsiniz.
