Çinko Nedir?
Çinko temel bir mikro besindir. Bağırsaklardan emilen çinko iyonları bağırsak lümeninden barsak hücrelerine ZIP4 kanalı tarafından taşınır. Çinko iyonları portal kanda karaciğere gider, orada sitrata, amino asitlere ve transferine bağlı olarak durur. Toplamda 2–3 g olan çinko, insanlarda demirden sonra vücutta en bol bulunan ikinci eser elementtir ve farklı organlar ve dokular arasında eşit olmayan bir şekilde dağılmıştır. Prostat, pankreas ve kemik, 200 µg/g’a kadar çinko içeren önemli ölçüde yüksektir. Buna karşılık, kalp, beyin ve plazmadaki çinko konsantrasyonları 1–23 µg/g ile nispeten düşüktür.
Çinko neden önemlidir?
- Çinko önemli miktarlarda depolanamaz, bu nedenle düzenli diyet alımı esastır.
- Çinko kolajen yapımı ve bağ dokusunun sağlığı için şarttır.
- İnsülin üretimi için çinko gerekir.
- Üreme için çinko olmazsa olmaz besinlerdendir.
- Çinko, protein ve DNA yapımı için vazgeçilmezdir.
Dolaşımda çinkonun %70’i albümine bağlıdır. Çinkonun çoğunluğu iskelet kasında ve kemikte bulunur. Çinko atılımı dışkı, idrar, ter, adet kanaması ve semen yoluyla gerçekleşir. Aşırı çinko alımı bakır ve demir emilimini engelleyerek sırasıyla bakır eksikliğine ve anemiye yol açabilir.
Çinko eksikliğinde ne olur?
Çinko eksikliği 50 yıldır bilinmektedir. 2 tip çinko eksikliği vardır. Çinko eksikliği ciddiyetine göre sınıflandırılabilir ve sırasıyla şiddetli veya marjinal çinko eksikliği olarak ikiye ayrılır.
- Çinko yetersizliği;
- Cilt anormallikleri,
- Hipogonadizm,
- Bilişsel bozukluk,
- Büyüme geriliği,
- Alerjiler
otoimmün hastalıkları destekleyen dengesiz bağışıklık reaksiyonları ile ilişkilidir.
Şiddetli çinko eksikliği genellikle bağırsakta çinko alımının bozulması nedeniyle görülür. Bu durum kronik ishal çeken hastalarda, penisilaminle tedavi edilen hastalarda, çinko içermeyen parenteral beslenme alan hastalarda veya aşırı alkol tüketiminden sonra bildirilmiştir. Marjinal çinko eksikliği hafif kilo kaybı, pürüzlü cilt, oligospermi ve hiperamonyemi ile karakterizedir. Muhtemelen vejetaryenlerde veya veganlarda görülen, tahıllardan, baklagillerden veya bitki parçalarından kaynaklanan gıdalardaki yüksek seviyelerde çinko şelatlayıcı maddelerin tüketilmesi nedeniyle oluşan besinsel çinko eksikliğinden kaynaklanır.
Bakır Çinko İlişkisi
Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), bakırın insan vücudunda biriktiği genetik bir bozukluk olan Wilson hastalığının tedavisi için çinko takviyesini onaylamıştır.
Çinko en çok hangi gıdalarda bulunur?
Çinko almak istersek ne yapacağız? Balık, kırmızı et, baklagiller, kuruyemişler, fasulye, tam tahıllar, yumurta, süt ve süt ürünleri iyi birer seçenektir. İstiridyeler en zengin çinko kaynağı iken, meyve ve sebzeler en fakir kaynaklardır. Baklagiller, kuruyemiş ve tam tahıllar çinko içermesine rağmen, fitatların varlığı nedeniyle bunlardan elde edilen çinkonun biyoyararlanımı hayvansal kaynaklı gıdalardan daha düşüktür. Sitrat, çinko-sitrat kompleksleri oluşturarak çinko biyoyararlanımı üzerinde pozitif bir etkiye sahip, sütte bulunan bir maddedir, böylece çinko alımını artırır. Ayrıca, gıda fermantasyonu ve çimlenmesi, gıdanın fitat içeriğini azaltarak çinko emilimini artırır.
Çinko epigenomu değiştirir ve bağışıklığı güçlendirir
Çinko enzimler için önemli bir yardımcı faktördür. Bu enzimler arasında epigenetik ile ilgili, sınıf I, II ve IV histon deasetilazlar, asetilazlar, DNA metiltransferazlar, histon metilazlar ve metil bağlayıcı proteinler gibi epigenetik olarak aktif enzimleri içerir. Çinko eksikliği, küresel DNA hipermetilasyonu ile ilişkilendirilmiştir. Bir açıklama, çinkonun metiyonin sentaz aktivitesi üzerindeki etkisidir. Bu enzim, homosisteinden metioninin rejenerasyonundan sorumludur ve DNA ve histon metilasyonu için substratlar sağlar. Çinko epigenetik olarak kan serum seviyelerinin normal düzelerde tutulmasını sağlar.
Neler çinko seviyesini düşürür?
- Yetersiz beslenme ve az çinko alımı daha çok anoreksiya nervozada görülür.
- Kronik ishal veya yanık hastalarında görülür.
- Gebe ve emziren bireylerde görülür, çünkü ihtiyaç artmıştır.
- Malabsorpsiyonda örneğin Crohn hastalığı ve çölyak hastalığında eksiklik görülür. Enfeksiyonlar ve cilt lezyonları.
- Semptomların örtüşmesi nedeniyle çinko eksikliğini teşhis ederken dikkate alınması gereken diğer farklılıklar şunlardır: depresyon, hipotiroidizm, A, B12 ve D vitamini eksiklikleri ve demir eksikliği.
- Düşük albümin seviyeleri düşük çinko seviyelerine neden olabileceğinden, serum albümin seviyeleri de ölçülmelidir
Genetik çinko eksikliği
Çinko eksikliğinin birçok kalıtsal kusuru bilinmektedir. Vakaların çoğu kromozom 8’deki SLC39A4 genindeki mutasyonlarla ilişkilidir. Bu gen, çinko taşıyıcısı ZIP4’ü kodlar. Yaklaşık 500.000 doğumdaönadir otozomal resesif duruma akrodermatitis enteropatika adı verilir
Günlük çinko dozu nedir?
ABD’de yetişkin erkekler ve kadınlar için günde 15 mg-11 mg gündür. İngiltere’de önerilen yetişkin bir erkek için günde 10 mg ve yetişkin bir kadın için günde 7 mg’dır. Birçok ülke, çinko alımının günde 25 mg’ı geçmemesi gerektiğini önermektedir. 40 mg üstü önerilmez. Günde 50 mg’dan yüksek çinko alındığında mide bulantısı, ishal ve karın rahatsızlığı gibi şikayetler görülebilirken, günde 150-200 mg’dan yüksek dozlar vücudun yağ profilini ve bağışıklık sistemini olumsuz etkileyerek çinko zehirlenmesine yol açabilir.
Dengeli bir çinko homeostazisi, istilacı patojenlere karşı savunma veya insan vücudunu otoimmün hastalıklara, kronik inflamasyona veya alerjilere neden olan aşırı tepki veren bir bağışıklık sistemine karşı korumak için çok önemlidir. Bu yüzden neredeyse tüm bağışıklık hücrelerinin yeterli işlevi büyük ölçüde çinkoya bağlı olduğundan, bağışıklık sisteminin bir bekçisi olarak düşünülebilir.
ÖZETLE ÇİNKO BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN BEKÇİSİDİR VE OLMAZSA OLMAZ METAL İYONLARINDAN BİRİDİR.
