Spor ve genel anlamda hareket ve egzersiz, sağlıklı yaşamanın vazgeçilmez temel prensip ve öğretilerindendir. Peki, Ankilozan Spondilit nedeni midir?
Yarış arabalarını izlemek keyif vericidir
Ancak bu zevkli gösteriyi sunan ekipler, yarış öncesi ve en önemlisi de müsabakanın orta yerinde belirli bir tur sayısından sonra akıl almaz hızla giden araçları bakımdan geçirmek zorundadırlar ki yarışın bitiş çizgisini görebilsinler. Çıkılan hız seviyeleri, sürekli yapılan manevralar bu sürat makinaların birleşim yerlerini, yakıt ikmal sistemlerini şiddetle zorlarlar. Yarış bitimi ile birlikte araçlar neredeyse yeniden komple üretilecek şekilde sökülüp bakım ve onarımları gerçekleştirilip bir sonraki gösteri arenalarına hazır hale getirilmektedirler.
İnsan oğlunun araçsız yaptığı spor türleri de benzer kurallara tabidir. Tek farkla araçlara büyük paralar feda edildiği için onlar bizim kıymetlimiz oluyorlar, ancak insanın fiziki olarak gerçekleştirdiği aktivitelere ruhen-bedenen yaptığı masraflar göz ardı edildiği için ihmal edilmesi de o derece kolay olmaktadır.
Bel ve Kalça Ağrıları
Mesleki kısıtlamalara neden olabilen bel ve kalça ağrıları, atletlerde, koşucularda, hatta genel popülasyonda çok yaygın görülen sinir bozucu bir durumdur. Bu şikâyetler birçok sporcuyu aktif sporu bırakmaya zorlamıştır. Örneğin; Sara Hall ve Dathan Ritzenhein gibi profesyonel koşucular savaş zamanlarında bile ara verilmeden düzenlenen dünyanın en eski koşusundan biri olan Boston maratonundan, sakroiliak eklem problemi nedeniyle geri çekilmek zorunda kalmış ünlü sporculardan bazılarıdır. Bütün bel ağrısının% 10 ila% 30’u ve hamilelikte pelvik ağrının% 20 ila% 80’i sakroiliak eklemden kaynaklanabilir.
İnsana koskoca yarışmayı terk ettiren bu eklemin özelliği nedir?
Dengede kalması için temel gereksinimleri nelerdir?
Neden profesyonel koşucu, futbolcu gibi dengenin ve zindeliğin şüphe götürmeyecek şekilde parlak temsilcileri olan bu insanlarda kalça eklem problemi görülebilmektedir?
Bu yazının amacı, yeri geldiğinde insanı üzebilecek, yaşam kalitesini düşürecek ve hatta adamı Boston maratonundan bile alıkoyacak güce sahip olan sakroiliak eklemi ve gereksinimlerini yakından bakabilmektir.
Bu eklemin ne olduğunu anlamamız için öncelikle anatomisine bakmalıyız
Sakroiliak Eklem Anatomisini
Sakroiliak eklem anatomisini ve işlevini anlamak için önce pelvis ve omurga hakkında konuşmalıyız. Pelvis üç eklemden oluşan bedenin yükünü taşımak üzere ayarlanmış halka şeklinde sağlam bir yapıdır. İki adet sakroiliak eklem ve simfiz pubis birleşim yerinden oluşmaktadır. Sakroiliak eklem, sakrumu (omurganın bir parçası da sayılmaktadır) pelvis kemiklerine bağlar. Bu bağlantı sonucu sakrum, omurga-pelvis arasındaki çok yönlü gerilmeleri ve aşırı yükleri süspanse etmede önemli rol oynar.
Ayrıca gluteus maximus kası sakroiliak ekleme dıştan bağlanırken, piriformis kası eklem yüzeyine içten tutunmaktadır ve eklem stabilitesi üzerinde önemli rol oynamaktadırlar.
Pelvis ve Sakroiliak eklemi destekleyen kaslar
Bununla birlikte karın kasları, kalça fleksörleri, hamstring grubu kaslar, daha derinde bulunan pelvis kasları, lomber (bel) omurga kasları gibi kas yapılar pelvisin genel stabilitesi ve hareketinde rol oynarlar. Bu kasların bir kısmını resimde görülmektedir.
Pelvis ve Sakroiliak eklemi destekleyen kaslar
Sakroiliak eklem gerçek bir eklem olmakla birlikte, ayak bileği veya kalça başı ekleminden farklıdır. Yaklaşık 2 derece açıyla dönmeye, 1 milimetreden daha az ileri geri harekete izin veren bir eklemdir. Bu verilen rakamlar küçümsenebilir, ama bununla birlikte fizyolojik şartlarda bu eklem hareketli bir eklemdir. İşte bu hareket etme yetisi ona aktarılan gerilim ve yükleri dengeli dağıtmasına izin vermektedir. Bu hareket aralığı değişebilmektedir. Eklem hiper/hipo mobil hale gelirse veya aşırı yük altında kalırsa sakroiliak birleşme yerinde ağrı ve işlev bozukluğu başlayacaktır.
Koşu Sporu ile İlgilenen Kişilerde Neden Sakroiliak İşlev Bozukluğu Olmaktadır?
Koşma eylemi esnasında pelvis, bacaklardan gelen yükü/şoku emer ve bu yükü sakrum içine ve omurgaya iletir. Kalça, omurga, kalça bağları ve pelvis kasları yeterli stabilite sağlayamadığında (yani kaslar zayıf veya gereken gerginliğe ulaşamıyorsa) veya hamilelik gibi hormonal değişim zamanlarında başlayan bağlardaki gevşeklikler (laksite) sonucu sakroiliak eklemi hipermobil duruma geçirirler. Yani gereğinden fazla harekete izin verir hale gelir.
Aksi durum olduğunda, yani stabilitede görevli kaslar aşırı derecede kasılmış hale gelirse veya eklem çevresinde artrit tablosu sonucu inflamasyon kompanentleri gelişmeye başlarsa sakroiliak eklem kısıtlanarak hipomobil duruma gelmektedir.
Ankilozan Spondilit Belirtileri Nelerdir?
Ağır maraton veya koşu antrenmanı yapanlar, golfçüler, futbolcular ve halterciler özellikle fiziksel aktiviteye devam ederken sakral sulkusta tek taraflı ağrının başladığını tarif ederler. Benzer bir şekilde ağrının belde başladığını veya oraya doğru yayıldığını da söyleyebilirler. Ayrıca ağrıyı kalçanın arka alt kısmında, uyluk yan tarafında, bacak arkasında veya kasık bölgesinde hissettiklerini de ifade edebilirler. Genellikle uzun süre oturma sonrası, koşu, merdiven çıkma veya yokuş inme gibi fiziksel aktiviteler sonrası yaşadıkları acı şiddetlenir.
Ankilozan Spondilit Teşhisinde Dikkat Edilecek Noktalar
Sakroiliak eklem disfonksiyonu değerlendirirken en önemli yapılması gereken nokta nedir? Sadece elinize büyüteç alıp eklemin dibine girip oradaki deformasyonları tespit edip hasar durum bildirir raporu vermek değildir. Bunu yapmak size çözüm üretmenize yardım etmeyecektir.
At gözlüğü bakışında farklı klinik tablolara bakıyor olsanız da elde edeceğiniz sonuç hep aynı olacaktır. Her zaman tespit edeceğimiz bulgular eklem yüzeyinde deformasyon, kireçlenme, kemik dokuda ödem gibi benzer şeyler olacaktır.
Siz ne tespit ederseniz edin hastanın tarif edeceği şikâyet hiç değişmeyecektir: “AĞRI”
Kayda aldığımız bulguların türü ve seviyesi, bozucu etkene, eyleme ve yüke ne kadar süre maruz kaldığına bağlıdır. Örneğin burnunuzu bir yere çarptığınızda veya yanlışlıkla birisinin eli burnunuza vurduğunda ya da üstüne ağır bir nesne düştüğünde ne değişecektir?
Hiçbir şey!
Doktorun tespit edeceği, dokuda ödem, burun orta bölmesinde kayma veya kemikte kırıktır. Hastaya düşen ise ağrı, nefes almakta zorluk ve kocaman olmuş, şişmiş bir burundur. Ve sunacağınız tedavi de her üç durumda da aynıdır, çok farklılık olmayacaktır.
Kalçadaki durum bundan farklı değildir.
Peki oluşum şekil ve nedenine bakmayalım mı? Elbette ki bakmalıyız. Çünkü bu ayırıcı tanı bize sakroiliak eklemi tahrip eden hatayı anlamamıza yardım edecektir.
Umulur ki hatadan ders çıkarıp aynı duruma düşülmesin.
Şimdi biraz bel ve kalça ağrısının ayırıcı tanısı üzerinde duralım:
- Sakrum stres kırığı. Profesyonel olarak atlama, koşu ve ağırlık sporu ile ilgilenen kişilerde stres kırıkları ve bununla birlikte sakrum bölgesinde tepkisel reaksiyonlar akla gelmelidir. Kişi sakrum bölgesinde donukluk, tarif etmekte zorlandığı ağrıdan bahseder.
- Genellikle spor eğitim hacminde veya yoğunluğunda bir artış ile birlikte görülmektedir. Bu kişiler hırsla ve zihnen gergin durumda, sporu tıpkı bir yarış atı gibi son noktaya kadar devam ettirirlerse telafisi güç sorunlara, sakatlanmalara neden olacaklardır. Bu tutumlarından vazgeçmedikleri takdirde, o çok sevdikleri sporu bırakmak zorunda kalırlar.
At Gibi Koşma, Yoksa Bir Gün Çatlarsın
- Bel fıtığı. Lomber disk hernileri elbette bel bölgesinde ağrı, hareket problemleri başlatacaktır ve şikâyet daha aşağılara da yansıyacaktır. Ancak önemli olan birçok bel fıtıklaşmalarının alt yapısında kalça, sakrum stabilitesindeki sorunlar yatmaktadır. Bel problemi iliolomber bağlar üzerinden kalça disfonksiyonuna neden olabilir. Aynı şekilde kendisi de taban olarak üstüne oturduğu sakroiliak yapının mağduru da olabilir. TAVUK YUMURTAYI, YUMURTA TAVUĞU DOĞURUR.
- Spondilolizis. Genellikle alt bel omurlarının arka tarafında pars interartikülaris adlandırılan kısmında stres kırıklarının oluşmasıdır. Hastanın şikayetleri diğer klinik tablolara benzemektedir. Ancak bu problemde akut sakroiliak eklem ağrısına neden olabilmektedir. Kırık, göz ardı edilip yoğun ve terazisiz fiziksel aktiviteye devam edildiği taktirde çatlak olan omur parçası ilgili omuru stabil tutamayacağı için vertebra öne doğru kaymaya başlayacaktır. Bu kayma olayına da spondilolistezis denmektedir. Bel omurlarının öne doğru kaymasını kompanse veya tolere edebilmek için sakrum bazis’i arkaya (posteriora) doğru yer değiştirecektir. Bu idare etme durumu uzadıkça sakroiliak eklem üzerindeki stres katlanarak artacaktır. Eklem yüzey beslenmesi bozularak iltihabi reaksiyonları başlatacaktır. Sonuç yine değişmez, SAKROİLEİT.
- Piriformis Sendromu. Piriformis kası sakroiliak ekleme iç taraftan tutunarak onun stabiltesini sağlamaktadır. Bu kasın tonusundaki değişiklik eklemin sıkışarak beslenmesinin bozulmasına neden olmaktadır. Ayrıca piriformis kasının aşırı kasılması sonucu altından geçen siyatik sinirinin tahrişine ve sıkışmasına neden olmaktadır. Buna bağlı olarak kalça içinde ve bacak arkasına yayılan bir ağrı hissi oluşacaktır.
Ankilozan Spondilit
Ankilozan Spondilit. Bütün bu klinik tablolar sakroileit ve sonuçta ankilozan spondilite zemin hazırladığı gibi, kalça romatizması da bel omur stabiltesinin bozulmasına, stres kırığına, bel fıtığı oluşumuna çok önemli bir predispozan (yatkın hale getiren) gelişmedir. Ayırıcı tanıda bahsi geçen diğer vakalarda kas iskelet sistemi üzerine olan kişisel yanlış tutumlar kronik kalça bozulması ile neticelenmektedir. Ankilozan Spondilit hastalığında ise mekanik eklem-bağ-kas disfonksiyonları ile birlikte bağırsak-karaciğer-dalak gibi iç organ işleyiş problemleri de klinik tablo oluşumunda devreye girmektedirler. Bu hastalık genellikle sırt, kalça tutukluğu ve kalçada kronik, donuk ağrı ile kendini gösteren romatizmal bir durumdur. Aktiviteyle düzelen sabah sertliği (<30 dakika) yaşarlar.
Sportif faaliyet, sağlıklı insan veya hasta kişilerde doku-organların beslenmesi ve denge halinde olması için, herhangi bir alternatifi olmayan hayati bir vazifedir.
Ankilozan Spondilit Tedavi Prensipleri
Kendi kapasitesini iyi değerlendiremeyen ve sıkletini aşan fiziksel aktivitelere kalkışan kişilerin ankilozan spondilit tedavisi öncelikle ZİHİN terbiyesinden geçmektedir.
Sakroiliak eklem disfonksiyonu tespit edildikten sonra kişi seçim yapmak zorundadır. Hiçbir şey yokmuş gibi gücünü aşkın işlere devam ederek kalıcı bir şekilde kalçanın bozulmasına göz yumacaktır. Bu durumda ara ara ağrı ile sesini duyurma çabası içine girecek olan eklemini de ağrı kesici ile susturmaya çalışacaktır.
Diğer yol ise; “Olmaya Devlet Cihanda Bir Nefes Sıhhat Gibi” vecizesini hatırlayan BİLGE İNSAN gibi, hiçbir şeyin sağlıktan daha değerli olmayacağını anlamak ve ona göre tedbirler almaktır.
Ankilozan Spondilit Tedavisinin Temeli
Ankilozan spondilit tedavisiin temelinde, eğer hasta bir sporcu ise, YARIŞ ATI anlayışından vazgeçerek kişi odaklı eklem rehabilitasyonu uygulanmalıdır. Altta yatan pelvis stabilitesinde etkin olan dört kas grubu dengelenmelidir. Ayak bileği veya kalça başı bağları gevşekliği nedeniyle ortaya çıkan bacak boy uzunluk farkı ortadan kaldırılmalıdır. Kısıtlılık gelişen bel-kalça bağ ve eklemler mobilize edilmelidir. Hastanın dinlenme-aktivite periyotları modifiye edilmelidir.
Bu fiziksel rehabilitasyon önlemlerinin yanında, kas-ligament-kemik gibi yapıların besinsel ihtiyaçları giderilmelidir. Demir, D vitamini ve magnezyum gibi esansiyel besin ögeleri ve elementler vb…
Bu kişilerde mutlaka çapraz (kotralateral) adım düzeni desteklenerek geliştirilmelidir. Bu çerçevede eliptik kondüsyon bisikleti, spin bisiklet veya timsah yürüyüşü gibi egzersizler önerilebilir. Bütün bu egzersiz türlerinin esas hedefi pelvik yapının dengelenmesidir.
Aknkilozan Spondilit Tedavisinde Manuelterapi
Manuelterapi sakroiliak eklem disfonksiyonlarında önem arz etmektedir. Ancak uygulama mutlaka viseral (iç organ), kranial (kafa ve kafa içi yapılar) tedavinin kompanentlerini de içine alması gerekir.
Semptomlar hafif ise, fiziksel aktivitenin türü gözden geçirilerek sportif faaliyete devam edilebilir. Örneğin koşu veya maraton yürüyüşünde daha az tepesi ve engelleri bulunan araziler seçilebilir. Futbol, basketbol gibi spor dallarında ise toparlanma sürecinde daha az ve hafif idman teknikleri kullanılabilir.
Semptomlar çok ağır ise, ACIYA RAĞMEN devam edilmez. Ağrı, durmamız gerektiğini bildiren bir sensördür. Ağır yaralı boksörü ringe göndermek, geri dönüşü olmayan yola girmek demektir. Her şeye rağmen devam edildiği taktirde sağlıklı hareket paterni bozulacaktır ve vücutta kısıtlamalar başlayacaktır. Bu durumda, rehabilitasyon ve iyileşmeye zaman alacaktır. Belki de asla mümkün olmayacaktır.
Hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır.
Omurga ve Pelvisin Stabilize Edilmesi için Öncelikle Üzerinde Çalışılması Gereken Kas Grupları
- Omurga çevresindeki kor/çekirdek kaslar
- Piriformis kası
- Arka hamstring kas grubu
- Qudratus lumborum kası
- Karın ön duvarını oluşturan kaslarımız
- Psoas kası
- Pelvis taban kasları vb.
İster sporla uğraşın, isterse de bedenen çalıştığınız bir işiniz olsun. Bunun çok bir önemi yoktur. Eğer yaptığınız iş, sonuç olarak konumuz olan kalça problemine veya diğer sakatlıklara doğru sizi götürüyorsa uğraştığınız şeyde, insanın denge ve fizyolojisine uymayan yönler bulunuyordur.
Zihnen-Bedenen-Ruhen Ankilozan Spondilit Nedeni
Yazının başında belirttiğimiz gibi en azından otomobillere yapılan bakım kadar bile olsa zihnen-bedenen-ruhen gözden geçirilmiyorsanız, bedeniniz bir gün sizi yarı yolda bırakacaktır.
Kas ve iskelet sağlığı için ZORLU fiziksel aktivitelere değil, daha AKILLI hareket düzlem eğitimlerine başlamak gerekir. Bu eğitimleri, şov ve gösteri amaçlı kasların ve pazunun çapını artırmadan öte bir şey olduğu gerçeğini unutmamız gerekiyor.
Ne Dersiniz? Salt Sporu Değil de Yeniden Egzersizi ve İdmanı Düşünme Vakti Gelmedi mi?
SIKLETİ AŞAN SPOR VE ŞİDDETLİ EGZERSİZİN DNA’NIZA KARŞI BİR EYLEM OLDUĞUNU FARK ETMEYEBİLİRSİNİZ.
Mekanik stres, DNA’da travma oluşturarak bazı genlerin fazla bazılarının da az çalışmasına yol açar. Genlerin raydan çıkması sonusu doku hasarı oluşur. Daha ilginci bu durum kuşaktan kuşağa epigenetik yollarla aktarılır.
Bu konuyu ileri ki blog yazılarımızda yeniden ele almak üzere esen kalınız.
